Tadeusz Golas

Tadeusz Golas (ur. 16 października 1894 roku w Kapuścińcach koło Zbaraża na Podolu, zm. 10 grudnia 1949 roku w Krakowie) – legionista ps. Kmita, właściciel drogerii w Tarnobrzegu, Syn Andrzeja, asesora sądowego i Heleny z domu Jenner de Tichy. 

Ukończył Gimnazjum w Bochni i Szkołę Drogistów w Krakowie. Praktykę odbył w aptece i w drogerii w Bochni. Od 1912 roku był członkiem Drużyny Bartoszowej w Bochni. 16 sierpnia 1914 roku wstąpił do Legionów Polskich. Służył w 11 kompanii 2 pułku piechoty Legionów Polskich. Wziął udział w kampanii karpackiej. 29 października 1914 roku został ranny w bitwie pod Mołotkowem, jednej z najbardziej krwawych bitew w dziejach Legionów Polskich. Przebywał w szpitalach na Węgrzech w Satmor, Nemesti, a od 1 grudnia 1914 roku w Sopron. Po wyleczeniu został odesłany do Ołomuńca, jako inwalida niezdolny do służby wojskowej. W maju 1916 roku został zwolniony z Legionów. Pod koniec wojny został wcielony do armii austriackiej. W 13 pułku piechoty walczył przez cztery miesiące na froncie włoskim, a następnie w kompanii karnej na Ukrainie. Upadek Austrii zastał go w Trembowli, gdzie zajmował się ukrywaniem broni odebranej austriackim żołnierzom. Został aresztowany przez Ukraińców. Osadzono go w więzieniu w Tarnopolu, a następnie w obozie internowanych w Mikulińcach pod Tarnopolem. Zapadł na tyfus, w wyniku epidemii, która wybuchła w obozie z powodu bardzo trudnych warunków bytowania. W maju 1919 roku odzyskał wolność po zajęciu Mikuliniec przez oddział rotmistrza Romana Abrahama. Wstąpił do tego oddziału i wziął udział w walkach z Ukraińcami w Małopolsce Wschodniej. Po zakończeniu walk, jako niezdolny do służby wojskowej został zwolniony do cywila. 

W 1920 roku przybył do Tarnobrzega. Założył sklep drogeryjny oraz skład apteczny. Zrezygnował z przysługującej mu renty inwalidzkiej uważając, że jest dobrze sytuowany. W latach trzydziestych XX wieku, w okresie kryzysu, niemal nie zbankrutował. Pisał wtedy – kryzys, nadmierne podatki i świadczenia socjalne rujnują mnie bezapelacyjnie. 

Pasjonował się fotografią i kolekcjonerstwem. Pozostawił po sobie zbiór kilkuset zdjęć, dziś już rozproszony. Są to w przeważającej części zdjęcia rodzinne oraz zdjęcia zabytków i krajobrazów tarnobrzeskich. Tadeusz Golas zaprzyjaźniony był z Michałem Marczakiem i to on wykonał jedno z ostatnich zdjęć Marczaka, podczas pracy w Zamku Dzikowskim, m.in. przy przesuszaniu zbiorów bibliotecznych. Należał do intelektualnej elity przedwojennego Tarnobrzega. Był członkiem tarnobrzeskich struktur Związku Legionistów Polskich, Związku Strzeleckiego, Polskiego Czerwonego Krzyża, Ligi Morskiej i Kolonialnej oraz Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. W 1927 roku ufundował gwóźdź do sztandaru Ochotniczej Straży Pożarnej w Mokrzyszowie. W 1937 roku, we wniosku o odznaczenie Krzyżem Niepodległości napisał – Krzyż Niepodległości chce zostawić moim synom, aby dumni z tego, że ich ojciec za dobrze spełniony obowiązek wobec Najjaśniejszej Rzeczypospolitej został tym pięknym krzyżem odznaczony. We wniosku o odznaczenie Srebrnym Krzyżem Zasługi napisał – do Legionów wstąpiłem jako ochotnik. Byłem ranny pod Mołotkowem. Zwolniono mnie z Legionów jako inwalidę. Zająłem się zbiórką broni i za to cierpiałem przez cały czas inwazji ukraińskiej. Byłem internowany przez bandę ukraińską w Mikulińcach za przygotowanie partyzantki w Trembowli. Podczas internowania zająłem się chorymi na tyfus i rannymi jeńcami Polakami niosąc zawsze pomoc i otuchę. Sam przeszedłem tyfus. Po wkroczeniu wojsk polskich, a to batalionu rotmistrza Abrahama, przyłączyłem się do tegoż oddziału i walczyłem z bronią aż do zabrania Czortkowa. Zawsze brałem czynny udział w pracach niepodległościowych. Jako legionista inwalida, który nigdy nie uchylał się od pracy dla Polski, którego dewizą było, jest i będzie – salus Rei Publicae suprema lex. 

W czasie okupacji niemieckiej współpracował z Władysławem Jasińskim – Jędrusiem. Dostarczał farbę drukarską dla powielania Odwetu oraz lekarstwa dla oddziału partyzanckiego Jędrusie. W lekarstwa zaopatrywał również struktury tarnobrzeskiego obwodu Armii Krajowej. W czasie wojny i po wojnie pomagał finansowo wielu ludziom. W 1942 roku został aresztowany jako zakładnik. Zwolniono go po kilku dniach. 

Zmarł 10 grudnia 1949 roku w Krakowie. Spoczywa na cmentarzu parafialnym w Tarnobrzegu. 

Żonaty z Władysławą z domu Niezabitowska (1900–1970). Miał troje dzieci – córkę Zofię (1924–2008), zamężną Milarska oraz dwóch synów – Andrzeja (1922–2007) i Adama (1926–1963).

 Odznaczenia

Medal Niepodległości

Srebrny Krzyż Zasługi

(źródło: Tarnobrzeski Słownik Biograficzny – Bogusław Szwedo)

Tadeusz Golas (1894–1949)