Tarnobrzeska fotografia liczy już ponad 110 lat. Najstarsze zdjęcia sygnowane przez tarnobrzeskich fotografów pochodzą z około 1902 roku. O większości przedwojennych fotografów nie zachowało się zbyt wiele informacji. Ograniczają się one do nazwisk i prawdopodobnych latach działania.
Pierwszym fotografem, który na tekturowych podkładach podpisywał swoje zdjęcia dopiskiem "Tarnobrzeg" – był D. Leopold. Na kolejnych kartach historii tarnobrzeskiej fotografii odnajdujemy nazwisko Józefa Solarskiego, który około 1908 roku prowadził tu "Pracownię Art. Fotograficzną". Znane są jego zdjęcia wykonywane głównie w plenerze. Był on również autorem zdjęć wykonanych na zlecenie rodziny Tarnowskich. Wśród tarnobrzeskich fotografów z tamtego okresu, wymienić także należy Józefa Planera, który w 1917 roku wyjeżdża do Lwowa i tam kontynuuje swoją pracę z aparatem w dłoni. Powodem dla którego tarnobrzescy fotografowie nie rozwijali skrzydeł na lokalnym rynku, było zapewne małe zapotrzebowanie na ich pracę. Nie bez znaczenia była zapewne bliska lokalizacja bezkonkurencyjnego zakładu fotograficznego w Mielcu. Jego właścicielem od 1898 roku był August Jaderny a jakość wykonywanych przez niego fotografii nie miała sobie równych w całej północno-zachodniej Galicji. Około 1924 roku w Tarnobrzegu zakład Fotografii Artystycznej prowadzi F. Mankiewicz. Mieści się on w XIX-wiecznym budynku przy ulicy Henryka Sienkiewicza 2, przylegającym do dzisiejszej kamienicy na placu Bartosza Głowackiego 2. W grudniu 1927 roku, zdjęcia Zamku Dzikowskiego po pożarze wykonał M. Jajkiewicz. Fotografie jego autorstwa pochodzą także z 1930 roku. 8 września tego roku stanął on za obiektywem aparatu, z którego zostało wykonane zdjęcie grupy mężczyzn w strojach kosynierów, pod pomnikiem Bartosza Głowackiego. W 1930 roku, oprócz wspomnianego już M. Jajkiewicza, własny zakład fotograficzny miała K. Beksińska, która w przeciwieństwie do ceniącego plenery Jajkiewicza, pracowała przede wszystkim w atelier. Z początkiem lat 30. XX wieku, ruch na rynku fotograficznym w Tarnobrzegu ustabilizował się. Wówczas to swój zakład otworzył Józef Antończyk, który podobnie jak Jaderny w Mielcu, stał się na miejscowym rynku – bezkonkurencyjny. Zakład swój prowadził do lat 50. XX wieku, a następnie przejął go jego zięć – Eugeniusz Bożek. Antończyk nie narzekał na brak zamówień. Choć okresowo otwierane były w Tarnobrzegu inne zakłady fotograficzne, jego zakład cieszył się dobrą opinią i dużą popularnością.
W latach 30. XX wieku, swych sił w Tarnobrzegu próbowała jeszcze Maria Uchańska i Wł. Zb. Schabowski. W okresie przedwojennym obok zakładów fotograficznych, pojawia się szeroki nurt fotografii amatorskiej, wykonującej zdjęcia na własne potrzeby lub dla znajomych. W tym miejscu warto wspomnieć o trzech wielkich pasjonatach fotografii. Pierwszym z nich był Michał Affanasowicz (1887–1949), który w czasie I wojny światowej osiadł w Dzikowie, jako praktykant przy maszynach parowych w dobrach dzikowskich. Z tego czasu pozostawił kilkadziesiąt zdjęć ukazujących zniszczenia wojenne w Tarnobrzegu, okopy wojenne w okolicach Tarnobrzega, czy te najbardziej popularne ukazujące wnętrze Zamku Dzikowskiego, w 1917 roku.
Drugim był ks. Stanisław Matyka (1892–1963), pochodzący z podtarnobrzeskich Sokolnik. Fotografią zajmował się przynajmniej od 1919 roku. W latach 20. XX wieku był wikarym w Miechocinie, a następnie katechetą w Prywatnym Seminarium Nauczycielskim Żeńskim w Tarnobrzegu. W tym czasie zaprzyjaźnił się z bibliotekarzem i archiwistą hr. Tarnowskich w Dzikowie, Michałem Marczakiem. Przyjaźń ta przetrwała do ostatnich dni życia Michała Marczaka. Ksiądz Matyka wykonywał zdjęcia grupowe grona pedagogicznego szkół, w których uczył, rodzinne, czy też z różnych uroczystości, jakie odbywały się w Tarnobrzegu. Ostatnim z fotografów amatorów, na którego warto zwrócić uwagę, był Tadeusz Golas, który początkiem lat 20. XX wieku, przybył do Tarnobrzega i tu otworzył drogerię. Pozostawił po sobie zbiór kilkuset zdjęć, dziś już rozproszony. Są to w przeważającej części zdjęcia rodzinne oraz zdjęcia zabytków i krajobrazów tarnobrzeskich. Podobnie jak ks. Matyka, tak i Tadeusz Golas zaprzyjaźniony był z Michałem Marczakiem i to on wykonał jedno z ostatnich zdjęć Marczaka, podczas pracy w Zamku Dzikowskim, m.in. przy przesuszaniu zbiorów bibliotecznych. Jeszcze w okresie przedwojennym fotografią zainteresował się sędzia tarnobrzeski Kazimierz Bochniewicz, którego zdjęcia uzyskiwały pozytywne opinie od samego nestora polskiej fotografii – Jana Bułhaka. Ostatnim z fotografów, którego działalność może budzić zachwyt u dzisiejszych pasjonatów fotografii artystycznej, był Stanisław Grabski, który w pierwszych latach II wojny światowej ukończył w Dębicy stosowne kursy i otrzymał uprawnienia do oficjalnej działalności fotograficznej.
W latach 1945–1948, w Tarnobrzegu pracowali także tacy fotografowie jak Józef Antończyk przy ul. Pocztowej 1, Eleonora Kądzioła przy ul. Słowackiego 4 i Stanisław Paź przy ul. Rynek 21. Wspomniany powyżej Stanisław Paź, odbywał praktykę jeszcze w okresie przedwojennym, w zakładzie fotograficznym Józefa Antończyka. Po wojnie przez długie lata prowadził działalność w zakładzie sygnowanym jego nazwiskiem. W latach 60. XX wieku są trzy zakłady fotograficzne. Pierwszy należący do Zofii i Aleksandra Baranowskich, który pracuje do dnia dzisiejszego, Stanisława Pazia, oraz nie istniejący już zakład Józefa Wajdy.
W latach kolejnych powstawały także stowarzyszenia i kluby fotograficzne oraz filmowe. Jednym z nich był klub fotograficzny "Peryskop", przy Tarnobrzeskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, którego założycielem był śp. Stanisław Szlęzak, późniejszy prezes Tarnobrzeskiego Towarzystwa Fotograficznego, a bardzo aktywnymi członkami byli Jan Szlęzak, śp. Marian Obarzanek, śp. Marian Wójtowicz, Jacek Dziewic i Jacek Sadrakuła. Aleksander Dyl był z kolei założycielem klubu fotograficzno-filmowego "Mefisto", który na taśmie filmowej, w latach siedemdziesiątych dokumentował tarnobrzeskie wydarzenia. Przy Wojewódzkim Domu Kultury prowadził działalność klub fotograficzny, którego instruktorem był Wacław Pintal, pracujący następnie jako fotoreporter "Tygodnika Nadwiślańskiego". W gazecie zakładowej "Siarka", pracowali fotoreporterzy Stanisław Świerk oraz Witold Piętowski. Dokumentowali oni nie tylko działalność KiZPS "Siarkopol", ale śledzili także na bieżąco wydarzenia, którymi przez kilka dekad żyli Tarnobrzeżanie.
Od kilkunastu lat szeregi tarnobrzeskich fotografów zasila wiele osób, które na potrzeby lokalnych mediów lub w związku ze swoją pasją, dokumentują to wszystko co dzieje się w mieście. Wymienić tutaj należy Piotra Czepiela, Jana Chmielowca, Pawła Żaka, Pawła Matykę, Piotra Morawskiego, Grzegorza Lipca i Bogdana Myśliwca. Dzięki nim, nie tylko mieszkańcy Tarnobrzega i okolic, ale i rozsiani po Polsce i świecie Tarnobrzeżanie i jego sympatycy, mogą za pośrednictwem internetu śledzić wydarzenia społeczne, kulturalne i sportowe, które odbywają się w nadwiślańskim mieście, a ich zapisane najczęściej już na nośnikach cyfrowych zdjęcia i filmy, pozostaną nieocenioną pamiątką dla przyszłych pokoleń.
Opracowanie: Sławomir Stępak, Bogdan Myśliwiec
(źródło: "Tarnobrzeg dawniej i dziś" – Bogdan Myśliwiec)
Foto: Maria Uchańska
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
